معرفی شهر کرمان

شهر کرمان ، یکی از کلان‌شهرهای ایران و مرکز استان کرمان درجنوب شرقی ایران است . جمعیت این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ آمار ایران برابر با ۵۱۵٬۱۱۴ نفر بوده‌است . به لحاظ اداری ، سیاسی و فرهنگی و صنعتی بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شهر جنوب و جنوب شرق ایران است . به دلیل وسعت شهری زیاد و گستردگی شهر کرمان ، این شهر جزو کلان‌شهرهای ایران طبقه‌بندی شده‌است . وسعت کلان‌شهر کرمان ۱۳٫۱۰۰ هکتار است و وسعتی معادل کلان‌شهر شیراز دارد.کرمان به لحاظ تاریخی جزو پنج شهر اول ایران به شمار می‌رود.شهر کرمان ، یک مرکز جمعیتی در منطقه جنوب شرق ایران است . حاشیه‌نشینی مهمترین مشکل کلانشهرکرمان است .

در مدارک تاریخی و جغرافیایی اسلامی ، از منطقه کرمان ، کارمانیا ، ژرمانیا ، کرمانیا ، کارمان ، کریمان ، کارمانی ، کرمانی و بوتیا ذکر شده‌است . برخی از جغرافیادانان ، نام قدیم کرمان را گواشیر خوانده‌اند . گفته می‌شود گواشیر همان (کوره‌اردشیر) یا شهر اردشیر بوده‌است  که به تدریج به (گواشیر) تبدیل شده‌است . این شهر به واسطهٔ آن که در قدیم شش دروازه داشته به شهر شش دروازه نیز مشهور بوده‌است .

ایالت کرمان قدیم تا کناره تنگه هرمز و دریای عمان بوده و قسمت عظیمی از استان هرمزگان را هم دربر می‌گرفته‌است . ابن حوقل حدود آنرا در مشرق مکران ، در مغرب فارس ، در شمال بیابان خراسان و ناحیه سیستان و در جنوب دریای فارس می داند. و از شهرهای آن هرمز ، جیرفت،  بم ، سیرجان ، فهرج و… بوده‌است . مقدسی این ایالت را شامل پنج خوره و ناحیت : بردسیر ، نرماشیر ، سیرجان ، بم و جیرفت می داند .

در سال ۱۲۹۳ هجری قمری دور شهر کرمان تقریباً یک فرسخ (۶ کیلومتر) به شکل قثا (خیار چمبر) وطولش از دروازه خراسانی (دروازه گبری) تا  دروازه رق آباد (ریگ آباد) وعرضش از دروازه وکیل تا دروازه ارگ و این شهر با برج و بارو و خندقهایی به عرض تقریبی ده متر و عمق چهار متر، محصور بوده‌است . شهر کرمان مشتمل بر شش دروازه بوده‌ است به این شرح ( خلاف حرکت عقربه‌های ساعت ) ۱- دروازه مسجد یا دروازه وکیل در محل فعلی میدان شهداء(مشتاق) ۲- دروازه ناصری واقع در شرق محله شهر ۳-دروازه گبری یا خراسانی ۴- دروازه سلطانی یا دولت ۵- دروازه ارگ یا دروازه باغ ۶- دروازه رق آباد وسعت شهر کرمان که تا اواخر قاجاریه ودر داخل حصار حدود دویست هکتار بود با تخریب حصار‌ها که از دهه اول قرن حاضر با تخریب دروازها شروع شد وتا دهه ۴۰ ۱۳ ادامه یافت در سال ۱۹۶۹ میلادی مصدف با ۱۳۴۵ ه ش بر اساس نقشه‌ای که روگراستون ترسیم نموده‌است به ۴۰۰ هکتار رسیده‌است یعنی در نیمه قرن ۱۴ ه ش وسعت شهر کرمان دو برابر شده‌است. بر اساس آمار منتشر شده شهرداری کرمان محدوده خدماتی شهر در سال ۱۳۵۷ به ۳۰۷۲ هکتار ودر سال ۶۵ به ۵۰۸۸ هکتار و در سال ۱۳۷۱به ۷۶۵۲ هکتار در سال ۱۳۷۵ ۱۱۰۰۰ هکتار و در سال ۱۳۷۸ به حدود ۱۵۰۰۰ هکتار رسیده‌است . و اکنون در زمره کلانشهرهای ایران جای گرفته ‌است .

شهر کرمان به دلیل اهمیتی که در ایران داشته در برهه‌هایی از زمان به عنوان پایتخت ایران مطرح بوده‌است . در برخی دوره‌ها چند پایتخت در زمان‌های مختلف و در دوران حکام و پادشاهان مختلف وجود داشته‌است . دوره‌هایی که کرمان در کنار برخی شهرهای دیگر پایتخت بوده‌است :
قراختائیان : (حدود ۷۰ سال، تنها کرمان پایتخت بوده‌است) .
آل بویه : به همراه چندشهردیگر و در دوره‌های مختلف .
آل مظفر: کرمان به همراه چندشهر دیگر .
زندیه : پس از سقوط شیراز توسط آقامحمدخان قاجار ، لطفعلی خان زند به کرمان رفت و این شهر را تا حدود دوسال پایتخت قرار داد .